Hapis Cezasının Ertelenmesi İşlemleri
Ceza erteleme, mahkeme tarafından mahkumiyet kararıyla belirlenen cezanın cezaevinde infaz edilmesinden şartlı olarak vazgeçilmesidir.
Hapis cezasının ertelenmesi, suç işlediği tespit edilen fakat bir daha suç işlemeyeceğine kanaat getirilen kişinin kişiliği dikkate alınarak cezanın belirlenen bir deneme süresi için cezaevinde infaz edilmemesi, deneme süresi “iyi halli” geçtikten sonra cezanın infaz edilmiş sayılmasına yol açan bir ceza erteleme yöntemidir.
TCK'da Hapis Cezasının Ertelenmesi Şartları
Hapis cezasının ertelenmesi, 5237 sayılı TCK’da ayrı bir başlık halinde ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir (TCK md. 51). Cezanın ertelenebilmesi için bazı şartların bir arada gerçekleşmesi gerekir:
1) Hükmedilen ceza miktarının erteleme kurumu için uygun olması,
2) Hakkında ceza erteleme kararı verilecek kişinin daha önce kasten işlenmiş bir suçtan mahkum olmaması,
3) Sanığın yargılama sırasında tekrar suç işlemeyeceğine dair mahkemeye bir kanaat vermesi.
Cezanın Miktarı Yönünden;
Yargılama neticesinde sanığın mahkum olduğu cezanın miktarı 2 yıl veya daha az ise hapis cezasının ertelenmesi mümkündür. Mahkeme tarafından verilen ceza 2 yıldan fazla ise, diğer koşullar gerçekleşse bile ceza miktarı nedeniyle sanık hiçbir şekilde ceza erteleme kurumundan faydalanamayacaktır.
Ancak Hapis cezasının ertelenmesi için zorunlu olan 2 yıllık ceza miktarı sınırı, 18 yaşından küçük çocuklar ve 65 yaşından büyük kişiler için 3 yıldır.
Kasten İşlenmiş Bir Suçtan Mahkum Olmamak
Yargılanan kişiye verilen hapis cezanın ertelenmesi için kişinin daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı 3 aydan fazla hapis cezasına mahkum edilmemiş olması gerekir. Ceza erteleme kurumundan yararlanacak kişi daha önce taksirle bir suç işlemişse önceki suç nedeniyle aldığı cezanın miktarı ne olursa olsun hapis cezasının ertelenmesi kurumundan yararlanabilir.
Ceza erteleme kurumunun uygulanmasını engelleyen suçlar, daha önce kasten işlenmiş suçlardır. Suç kasten işlense bile yargılama neticesinde 3 ay veya daha az hapis cezası verilmişse yine cezanın ertelenmesi mümkündür. Sanık, daha önce işlediği suçtan dolayı adli para cezası almış ise yine ceza erteleme kurumundan yararlanabilir.
Sanığın Tekrar Suç İşlemeyeceği Kanaatinin Oluşması
Kişinin yargılama sırasındaki tutum ve davranışları, suçu işlemede pişman olup olmadığı, ileride suç işleyip işlemeyeceği hususları yargıç tarafından değerlendirilerek ceza ertelemesi yapılıp yapılmayacağına karar verilir.
Hapis Cezasının Ertelenmesi İçin Zararın Giderilmesi Şartı
Hakim tüm koşullar gerçekleşse bile cezanın ertelenmesini mağdurun veya kamunun uğradığı zararın aynen geri verme veya tazmin suretiyle giderilmesi şartına bağlı tutabilir. Zararın giderilmesi koşulu ceza erteleme kararı için zorunlu bir koşul değildir.
Hapis Cezasının Ertelenmesi Halinde Denetim Süresi ve Yükümlülükler
Hapis cezasının ertelenmesi, hükümlüye uyulması zorunlu birtakım sorumluluklar yükler. Mahkeme ceza erteleme kararı verdikten sonra, bir denetim süresi belirler. Bu denetim süresi iki türlüdür; ya mahkeme hükümlü için hiçbir yükümlülük belirlemeden sadece belirlenen sürenin “iyi halli” geçmesini yeterli sayar veya belirlenen denetim süresi içerisinde hükümlünün birtakım yükümlülükleri de yerine getirmesi aranır.
Hakkında hapis cezası erteleme kararı verilen hükümlü 1 yıldan az ve 3 yıldan fazla olmamak üzere bir denetim süresine tabi tutulur. Bu sürenin alt sınırı, mahkum olunan ve ceza erteleme kararına konu olan ceza süresinden az olamaz. Yani yargıç, hükümlüye 2 yıl 6 ay ceza vermişse artık 1 yıllık bir denetim süresi belirleyemez, en az 2 yıl 6 aylık bir denetim süresi belirlenmesi gerekir.
Denetim süresi içinde bir meslek veya sanat sahibi olmayan hükümlünün, bu amaçla bir eğitim programına devam ederek bir meslek ve sanat öğrenmesinin sağlanmasına karar verilebilir. Bu durumda örneğin bir hükümlünün 3 yıl boyunca marangozluk atölyesinde bu işi öğrenmesine karar verilebilir.
Ceza erteleme halinde hükümlü bir meslek veya sanat sahibi ise, hükümlünün bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılması suretiyle üretime katılımının sağlanmasına karar verilebilir. 18 yaşından küçük olan hükümlülerin, bir meslek veya sanat edinmelerini sağlamak amacıyla, gerektiğinde barınma imkânı da bulunan bir eğitim kurumuna devam etmesine, mahkemece karar verilebilir.
Denetim süresi, hapis cezasının ertelenmesine ilişkin mahkeme kararının kesinleşmesinden sonra başlar. Kural olarak denetim süresi iyi halli geçirildiği takdirde hükümlünün cezası infaz edilmiş sayılır. Fakat hükümlünün denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlemesi veya kendisine yüklenen yükümlülüklere, hâkimin uyarısına rağmen, uymamakta ısrar etmesi hâlinde; ertelenen cezanın kısmen veya tamamen infaz kurumunda çektirilmesine karar verilir.
Hapis Cezasının Ertelenmesinin Memurluğa ve Diğer Kamu Görevlerine Etkisi
Hapis cezasının ertelenmesi halinde dahi ortada bir mahkumiyet hükmü vardır. Mahkumiyet hükmü yargılanan kişinin cezaevine girmemesi, velayet-vesayet hakkını kullanması gibi bazı sonuçlar dışında kişinin hayat alanına ceza hukuku müdahalesine neden olur. Hakkında ceza erteleme kararı verilen kişinin cezası 1 yıldan fazla ise, ceza infaz edilene kadar memuriyet veya milletvekilliği gibi kamu görevlerine aday dahi olamaz.
Adli Para Cezası Ertelenebilir mi?
Adli para cezası ne şekilde verilmiş olursa olsun, hakkında adli para cezası verilen sanık hiçbir şekilde ceza erteleme kurumundan faydalanamaz.
Hapis Cezasının Ertelenmesi Kararı Aleyhine İstinaf, Temyiz veya İtiraz Yolu
Hapis cezasının ertelenmesi kararlarına karşı öncelikle 7 gün içinde (tefhim veya tebliğden itibaren) İstinaf Kanun Yolu başvurusu yapılabilir. İstinaf mahkemesi (bölge adliye mahkemesi), yerel mahkemenin vermiş olduğu kararı hem maddi olay açısından hem de hukuki denetim açısından inceleyerek yeni bir karar verecektir. İstinaf mahkemesinin kararı aleyhine de koşulları varsa Yargıtay’a temyiz başvurusu yapılabilir.
